SOPRÁNDOLLE AO LUME DO PATRIMONIO ORAL

Iso foi o que dixen onte, 10-2-2015, na librería Trama, na presentación da “enciclopedia” GALICIA ENCANTADA:

Traio aquí apuntado que, “Non é necesario ter pasado por selectas escolas nin universidades para saber que, en principio, a literatura foi oral, (maiormente á calor da lareira, engadiría eu), e por iso, máis próxima, máis persoal, que o foi despois de Gutemberg”. Esta idea elemental é de Jeroni Salom. Noutras cousas podo estar en desacordo con este xudeu, alcalde de Binissalem, pero deulle, (e doulle), a importancia correcta, con medidas históricas, á literatura oral.

A nosa Galicia en concreto fixo cátedra, case diría que absoluta, das súas lareiras, nas súas lareiras, e iso por unha cuestión castrexa e climática. Non é igual quentarse as mans nun círculo castrexo que nas tendas indias, xudias ou indias, poño por caso. Fose o patriarca, ou o druída, escoitábano todos, todos sen excepción, homes e mulleres, cativos e maiores, así que a súa verba, o seu relato, os seus consellos ou advertencias, prendían asemade en toda a audiencia. Ao baixarnos dos castros, montamos a lareira da Casa Grande de cada lugar, e nela continuaron as tradicións e mais as translacións xeracionais. Nada se perdeu, nada pereceu, porque a Casa Grande substituíu, por séculos, as funcións castrexas, incrementándoas coas sucesivas experiencias e coñecementos. Nas lareiras falábase, pero tamén se rexía; eran as Cortes do lugar xa que nelas, ao seu carón, organizábanse os traballos, as axudas veciñais. Non tiñan campá coma os conventos, nin a precisaban, pois chegaba con que alguén propuxese unha reunión, e alí ían tódolos veciños, de contado.

¿Fantasiábase nas lareiras? A imaxinación, cultivada a veces en defecto doutra potencia, nunca nos faltou en Galicia, que así elaboramos mitos e crenzas iguais, e se me apuran superiores, aos argumentos da mellor literatura universal. En paralelo co imaxinario local tamén houbo, tamén se deu, a crónica dos licenciados, ¡dos licenciados das quintas!, que relataron como xestas heroicas, ultimamente das guerras de Filipinas, de Cuba e de Marrocos, o que no fondo, ¡meus pobres!, acaso non pasara de ser un pánico atroz e xeneralizado.

Hoxe, se nos queda un ápice de agradecemento e de admiración por aqueles avós, non tan vellos, que aínda son de onte, rescatando en todo o posible aquel caudal de ciencia básica, estamos facendo Patria, Patria de maiúsculas, que iso si que é agradecer o noso herdo cultural, como vén de demostralo aquí o amigo Reigosa Carreiras.

Xosé María Gómez Vilabella