Tribuna Literaria de Xose Mª Gómez Vilabella

INDICE DAS OBRAS subidas ao blog de Xosé Mª Gómez Vilavella

 

¡Hai
que importar kanguros!

 

 

 

Meu querido, venerable, Rosendo Salvado Rotea, que tantas calamidades pasaches antes de chegar a ser misioneiro en Australia (exclaustración en Santiago; a túa, imposible, ordenación en Tui, que che foi denegada; as molestias de ter que irte para Italia, para seguir o teu imperativo vocacional, onde, ¡por fin!, lograches cantar misa no mosteiro de Trinità della Cava; despois o teu enrolamento na Propaganda Fide, para evanxelizar Australia…), xa que tanto sabes de penalidades, intercede por nós para que podamos volver ás hortas e ás agras de pan levar, pois…, ninguén mellor cá ti para librarnos desta epidemia dos eucaliptos! ¡Do que non, inspira á Xunta de Galicia para que importe kanguros australianos, xa que mal se entenden os teus eucaliptais, esta multiplicación que logo supera á dos pans e dos peixes, sen o seu complemento!

Aquilo de traelos para Galicia, ¡eucaliptos para as nosas pataqueiras, favorecendo a Exipto, que é de onde estamos importando as Solanum tuberosum!, tivo que ser unha tentación diabólica…, cómo non o fixeses para que, cos seus bafos, quitásemos as catarreiras galaicas, que é para o que mellor serven os Eucalytus globulus! Mais ao de hoxe, aquí, volvemos a ter dúas necesidades: Misioneiros e…, hortas! ¡Ai daquelas hortas do meu Castroverde, ai daqueles trigais de Chamoso, que veño de recorrer o meu país…; perdón, que dixen mal, pois este país, esta bisbarra tan nutricia, xa non é a miña, senón unha Australia, outra! Padre Rosendo, apiádate de nós, e intercede para eliminar as consecuencias daquel pecado, teu, pois, ¡xa o ves desde Aí Arriba, desde o Ceo, se é que os eucaliptos che deixan ver o chan!, imos camiño da desertización, do abandono rural, e para os catarros hai pílulas e xaropes na farmacia!

 

Xosé María Gómez Vilabella

 

_____________________

 

¿Damos / recibimos?

 

 

 

¿Damos / recibimos? ¿Queremos / quérennos? ¿Ensinamos / ensínannos? ¿Cobramos / pagamos? ¿Exportamos / importamos? ¿Qué tal andamos, qué tal nos comportamos nestes contrapesos? ¿Qué ninguén nos falou disto; ninguén, nin a nosa conciencia? ¡Ai, logo!

 

Pouco é, pouco vale, aquel ou aquilo que non dá máis do que recibe; se tal fixesen os cavernícolas, todos eles, dade por seguro que aínda viviríamos nas covas, e covas houbese, que non chegarían, non caberiamos nelas!

 

¿Se digo que os nosos avós, poño por caso aqueles labreguiños do meu Castroverde, nados e criados no século XIX sabían máis de Economía que moitos dos Licenciados deste século, do XXI, qué, tomariádesme por mentireiro? Daquela terei que demostralo:

 

Para comezar, no XIX era abafante a carga foral nesta bisbarra; o instrumental, rudimentario; as enfermidades, case todas, incurables, co cal os anos de produtividade efectiva eran poucos, poucos e curtos, que non tódolos días valían para traballar á intemperie naquelas circunstancias, etcétera, etcétera. Con esa carga ao lombo, subiron ao Miradoiro, e desde alí viron Lugo, viron a prosperidade do último terzo do XX!

 

Aqueles avós tampouco estudaran Física, pero dominaban coma ninguén a teoría dos vasos comunicantes: ¡As nivelacións, pois ninguén gastaba máis do que gañaba, do que percibía, e non estes político-economistas do XXI, emperrados en retrotraernos á miseria xeral, aínda que non á particular!

 

Xosé María Gómez Vilabella

______________

Qué solos se quedan los muertos!

 

Baixeime do coche para retrátalo; ao morto, non, ao sartego! Que isto pase no meu Condado, no condado de Flammoso, dóeme. Daquela acordeime do Cura do lugar, pero tamén de Gustavo Adolfo Bécquer: 

¿Vuelve el polvo al polvo?

¿Vuela el alma al cielo?

¿Todo es vil materia,

podredumbre y cieno?

¡No sé; pero hay algo

que explicar no puedo,

que al par nos infunde

repugnancia y duelo,

al dejar tan tristes,

tan solos los muertos!

Bécquer

 

A tal momento daba o sol na cabeceira do sartego…; ¡sería a súa ánima, alumándome para que a foto saíse nítida, expresiva? Mais non, porque a alma deste rapaz / ou rapaza, seguramente teña emigrado, acaso daquela que o Crucificado resucitou, e fixo resucitar aos que o precederon, ¡que este sartego é moi antigo!, pois, en caso contrario, non creo que o Cura da parroquia fose tan…, inmisericorde como para apartar da Igrexa, das dúas, da de maiúsculas, pero tamén da de minúsculas, este relicario. Claro que igual é santo, santo e sabio, que por iso se dixo: -¡Este é un sepulcro baleiro, e compre deixar sitio para outros, para os veciños que aínda estean purgando! En todo caso, ¿quen son eu, un lego, para opinar das cousas sacras?

Xosé María Gómez Vilabella

______________

 

As cartas boomerang

 

 

¡Que si, que ten habido cartas boomerang, e precisamente na miña familia! Hai, houbo, sempre e de sempre, feitos, casos, situacións anecdóticas singulares, case diría que incribles, que non pasan á Historia grande, a de maiúsculas, única e exclusivamente por darse en círculos, en bisbarras, de ámbito minúsculo. Esta é unha desas, e vouna incorporar á pequena historial local, á de minúsculas, porque coido que vale a pena, xa que de pena vai a cousa, e logo que tras de min igual quedan poucos ou ningún que chegase a coñecer, de primeira man, este caso.

 

Aí está a Memoria Histórica para lembrarnos de que en Montecubeiro, fieis, na súa inmensa maioría, á República entón vixente, só que do outro lado da fronte, varios mozos negáronse ao recrutamento forzoso franquista, optando pola xesteira, pola carballeira, polos muíños, polas pedreiras…Un daqueles ¿rebeldes? foi meu primo segundo, Daniel Gómez Carballedo, que levaba os apelidos de súa nai porque seu pai tamén…, tamén desertara!

 

Mandáranlle incorporarse un día 7, que coincidía feira en Mosteiro, e para facer ben o papel foi andando ata a estrada LU-760, pero…, non subiu á Liña, retornando por outro camiño. Súa nai, horas máis tarde, indo para a feira coas outras veciñas do lugar, non se cansaba de sinalarlles o rastro das pisadas do seu fillo: -¡Meu Danieliño, qué nervioso vai, que mirade qué zancadas tan longas deixou nesta lama do camiño!

 

Días despois, que contactou con un bo amigo e veciño que estaba ¿operando? en Tineo, idearon o sistema de mandarlle a Asturias, dentro doutro sobre, cartas do Daniel, para e co aderezo de súa nai, dúas ou tres, nas que o desertor non se cansaba de explicarlle á nai cómo era aquilo da guerra. Esas cartas boomerang recibíronse en Montecubeiro, e servíronlle á nai, todo en regra, cos sobres selados en Asturias, para xustificar que o seu fillo era…, azul!

 

Suponse que algún azul, dos de verdade, ¿ou de circunstancias?, fiel ao cuartel de San Cibrao, puxo en dúbida aquela correspondencia, e como na Zona seguía constando como desertor…, a Autoridade ¿Competente? oficiou a Tineo, ¡rachándose así o pano daquel teatro! Despois dun tempo montaraz, varios meses, en vista de que todos lle facían falta ao Alzamento, e non sobraba xente para perseguir desertores, prometeron unha semi-amnistía aos que se presentasen en Lugo, e foron destinados sistematicamente a Regulares, sancionados con recargo, que os licenciaron máis tarde que aos da súa quinta.

 

¡Se fose a escribirse polo miúdo a Historia de cada bisbarra non habería eucaliptos suficientes para elaborar o papel necesario para referila!

 

Xosé María Gómez Vilabella

_________________

¿Que
vexo desde a miña ventá?

Muchacha
en la ventana. Salvador Dalí

Todos vemos distinto, xa que distintas son as ventás, para
cada sexo, para cada paisaxe, para cada intre das nosas vidas. Pero eu, a tal
momento, nesta ventá do meu ordenador, o que non se me vai da vista son eses
millóns de hectáreas plantadas a eucaliptos cando nunca tanto coma hoxe
precisamos das hortas: leitugas do Lukus, patacas de Egipto, mazás de
California…

¿Qué foi daqueles trigais do noso Condado, qué pasou coa
despensa daquela Galicia grazas a cal Franco mantivo aqueles mouros que
reconquistaron Covadonga? ¿Qué se hizo el Rey Don Juán? Los infantes de Aragón,
¿qué se hicieron?

Las dádivas desmedidas,

los edificios reales

llenos de oro,

las vajillas tan febridas,

los enriques y reales

del tesoro;

los jaeces, los caballos

de sus gentes y atavíos

tan sobrados,

¿dónde iremos a buscallos?

¿qué fueron sino rocíos

de los prados?

Manrique, non te esforces, que todo iso, e máis aínda; iso e
mais o que veu despois, as grandezas e mailos afumamentos, os despilfarros…,
todo pasou, e só nos queda a débeda externa, o paro, a desasistencia social, a
corrupción xeneralizada…, pero non me fagas moito caso, pois, como estamos en
Semana Santa, deume por reflexionar, por reflexionar e por chorar!

¿Qué terá que facer España para saír destes pecados, destes
pecados e destas miserias? Busqueino nos meus libros de Economía, pero están
escritos por señoritos da capital, con total ignorancia das posibilidades
rurais. ¡Deus, cántos Pilatos, e cos Pilatos os Xudas, amén destes cheiros dos
nosos eucaliptos!

Xosé María Gómez Vilabella

 

____________________

¿Cómo chegaron os romanos a Castroverde?

Diana, a cazadora.

 

¿Cómo foi que deron chegado ao Castro do noso Val Verde? ¡Da única forma posible: Cazando, facendo diana, que esa era a intendencia de entón! Así llo agradeceron á súa Diana, pois, nada máis situarse en Lugo, onde temos hoxe unha casa brasonada das da Rúa Doutor Castro, nos seus alicerces descubriuse, no ano 1842 un magnífico mosaico, do tempo de Augusto, ou de Traiano, de arredor do ano 117, que pertenceu a un templo adicado a Diana. É o coñecido Mosaico de Batitales, hoxe no Museo Provincial.

 

 

 

¿De paso, matando celtiñas? ¡E logo, meus pobres, pois eran poucos, e para iso illados, castro a castro, rodeados, cercados por aquelas Centurias, que non podían saír a cazar, que non os deixaban os invasores…, aínda que eles si, con toda clase de armas, desde frechas a venablos!

 

¿Volverán aqueles romanos? ¡Coido que aqueles non, que aínda seguirán no purgatorio, purgando as que nos fixeron pasar, aquel holocausto do Medullius, entre outros, pero os que si están vindo, volvendo, son os cazadores de arco, que seica se está poñendo de moda! ¡A Historia repítese, pero os de agora son benfeitores, que nos van librar deses perigos das nosas estradas, deses animais atraídos polos faros dos autos, particularmente nesta circulación somnolenta da Semana Santa!

Xosé María Gómez Vilabella

____________

Así rin os ríos en Castroverde

O Azúmara ao seu paso pola acea de Bascuas

De personificados, chorarían; neste caso pola vella, decrépita, inútil, acea de Bascuas, pero o Azúmara ten outra natureza: ¡Só se emociona co positivo; o del é fecundar, crear beleza, gozala e facérnola gozar!

Primeiro, decruamos; veu o trigo, trigo do monte, trigo grandal, gloria pura, e daquela tamén rían, aínda que estridentes, os muíños. As muiñeiras non, que esas sempre foron doces. Pero un bo día / ou un mal día, pois iso dos monocultivos non está claro, nin é doado de clarificar, cansados de teixas, cansados da nosa manteiga, importamos pintas, para con iso vender leite e mercar trigo. Para entón xa había boas estradas con Castela, e aínda que desapareceran aqueles camións do E.T. (para as malas linguas “Empresa Tella”), viñeron os Barreiros, e…, trigo importado, que xa somos importantes!

 

Cando en Castela se cansaron de segar, que primeiro utilizaron galegos, e despois máquinas, ¡ala, todos con becas, que España precisa Avogados, que lle temos que pasar diante, niso, a todo o resto do Mercado Común! Os Avogados, léase políticos, tamén comen; ¡boas talladas e pouco pan, que o teñen anoxado! Pero existía un mercado cerealeiro barato, relativamente, en Ucraína, así que: ¡A importar trigo, que seguimos sendo importantes! O problema pode vir agora, pois, coa Ucraína en problemas, a onde imos, de onde o traemos, con qué o pagamos se xa ninguén quere fiarnos?

 

O Azúmara non se preocupa diso, antes ben está ledo, coa esperanza de que volvan a traballar os nosos muíños, ¡os seus muíños! Eles pensan, se é que pensan, que igual si: ¡De eucaliptos non se van manter, así que nos lles queda outra que cear o carro das fantasías, e volver ao campo; chégalles con importar a bencina das súas máquinas…, pois para tornar ás aixadas, xa morreron tódolos ferreiros da rodeada!

 

 

Xosé María Gómez Vilabella

_________________

 

Non é a fonte de Siloé, pero pouco lle falta.

 

 

 

 

 

¡Ai Fonte do Peregrino, se falases, daquela informaríasnos de cantas caras guapas lavaches, e de canta sede apagaches! Non é difícil adiviñar que foron moitas, entre elas esta roiba belísima, tanto de cara como de corazón, e incluso de apelido: María Dolores Amor, que foi Directora da Obra Social cando a Caixa era nosa, séxase, de Galicia.

 

 

 

Sen fontes no camiño non habería Camiño. ¡Que si, Rubén Darío, que estou contigo en que se fan andando, pero andando de fonte a fonte…, para recargar, sexan cabazas ou pelellos, pelellos ou vidros! 

 

 

 

Cando pasou por aquí o Santo de Asís, eu non estaba, ¡aínda non, que me faltaban non sei cantas xeracións!, pero si estaban neste lugar, que aínda non se chamaba Vilabade, ¡porque non viñeran os abades!, os entregos da miña tátara Concordia, Concordia Carballedo, así que foron pasando a tradición de xeración en xeración, cousa que tamén fago eu deixando constancia diso neste relatorio. Cando si estiven foi nesta última ocasión, e daquela tirei de máquina, segundo estou demostrando. 

 

 

 

San Francisco foi un excelso valedor dos pobres, e María Dolores tamén; doutro xeito, pero, tamén! Vellos e xubilados gozaron coas súas atencións, múltiples, amén do seu sorriso, que sempre o tiña, ¡e o ten, pois, grazas a Deus, vive, e faino pletórica de saúde! Con iso e con todo, aínda me falta vela nos periódicos, ou na tele… ¡Explícase: facer o ben, sementar bondades, non produce ruxido, non produce ondas!

 

 

 

¿Cómo podería ser, e chamarse, Verde, o noso Val Verde, o noso Castro, se Deus non nos dotase dun milleiro destas fontes frías, milagreiras? ¿Verdade que non, verdade que non sería exacto, nin exacto nin correcto?

Xosé María Gómez Vilabella

 

________________

 

O que pasou a Marola…

 

 

A Marola é este illote do seo Breoganí. Golfo Ártabro, tamén chamado, de Breogán. ¿Ten algo qué ver con Castroverde? ¡Si, moito! Explicareime:

 

 

 

Antes de que eu coñecese a Coruña, e por ende, a Marola, xa oíra falar dela cen veces, ou máis! ¿Onde, a quén? Practicamente a tódolos emigrantes da miña bisbarra, a tódolos retornados. Todos referían a súa aventura respectiva coa mesma frase: “O que pasa a Marola, pasa a mar toda”. Tan popular se fixo o dito, que despois aplicábase a todo aquel que entraba en convalecencia, ou saía dun perigo importante.

 

 

 

Os da nosa emigración do primeiro terzo do XX tiveron tres atrancos: Non se podía emigrar de entrados en quintas, 18 / 20 anos, que era precisamente cando se estaba en idade diso, de emigrar, amén do medo que se lle tiña á “mili” en África. Había que pasar un recoñecemento médico, sen o cal, nin que puideses pagalo, che daban o seguro da viaxe, que o esixía a Navieira, que era xeralmente a Mala Real inglesa. Pero como, feita a Lei feita a trampa, qué se inventaron os ingleses, para lucro deles e contento da nosa xente? ¡Pois que os transatlánticos da Mala, que neste caso era a “boa”, botaban áncoras nas inmediacións desa rocha, desa illa, onde agardaban pacientemente polos nosos rapaces, que pagaban ás lanchas de Coruña para que os levasen, de auténticos polisóns, ata a Marola. ¡Subían a bordo, e…, adeus ríos, adeus fontes!

 

 

 

Daquela non podían volver antes de non sei cantos anos, por mal que lles fose aló, xa que, de retornados, para África, recargados de quintas! 

 

 

 

¡Ai, Deus, qué pecado tan grave foi iso de malgastar aquelas economías, tan suadas e tan sufridas, que acabaron en dilapidacións dos nosos políticos, dos nosos administradores! ¡A que se vai armar no Ceo, con todo ser Ceo, cando suban, se é que soben, se é que lles deixan entrar, eses mangantes, que de seguro os agardan aqueles emigrantiños, defraudados, na Marola celeste!

 

 

 

Xosé María Gómez Vilabella

 

__________________

 

Andanzas,
chanzas e danzas

O
que cambiamos, nun século, só nun!

Para mostra, catro botóns, e chegan:

O primeiro xa é que a estas alturas do ano, nos prados
castroverdenses, ¡iso, verdenses, verdescentes!, as xeadas daban paso a unhas
alfombras florais tan variadas que nin en Persia eran capaces de imitalas.
Daquela este reloxo invitaba a merendar:
Flores no prado, merenda ao canto! Mais agora, de globalizados, de
¿civilizados? o reloxo cámbiano oficialmente; ¡iso, hora oficial, con mando en
praza, tanto, que o propio meridiano se agacha, acata! E os médicos tamén; para
non ser menos, e iso que estamos en época de vacas fracas, recomendan: ¡Cinco
comidas, cinco, para que o estómago se sinta a gusto; xa que non hai traballo,
que traballe o estómago!

Os bieiteiros (Sambucus nigra) abríanse, estirábanse, coma
quen sae de entre as sabas da xeada, para rirse coa primavera; ¡non da
primavera! Querían chegar a tempo ao San Xoán, para daquela enramallar as
casas…, por se as meigas! (Burros, co guapas que son as meigas, con tal de ser
galegas!). Os xateiros, outros bruxos, outros meigos, que lles trocaban aos
cataláns filetes da nosa raza teixa por pezas de pana, ¡un color parecido, pero
só iso, a cor!, utilizaban as follas do bieiteiro metendo os ramallos polas
correas do cobertor para que non se lles espantase o cabalo, e así negociar,
engaiolar, con calma, ata cansalo, ao labrego!

¡Ah, pero no XXI viñeron os Médicos, eses inimigos da
Facenda Pública, ¡outra meiga!, e advertíronos de que, para alongar a vida dos
vellos, tivésemos en conta que: Os bieiteiros son bos para problemas da pel,
que en infusión calman a tose; son sudoríficos, e tamén serven para lavar os
ollos, as manchas da cara…; en gargarismos para as anxinas, enxivas inflamadas,
etc, etc. ¡Meigallos fóra!

Non para aí a cousa, que tamén se descubriu que as
cabezas florais poden usarse en infusión, dando unha bebida refrescante, moi
usada no norte de Europa, e tamén nos Balcáns. Comercialmente véndese como “cordial
de flor de saúco”.

Outra de Médicos: Con sete pallas e
un nó, curábase o orizó! Pois non, que tamén tiveron que entrar os doutores a
complicar a cousa. Agora receitan, simplemente: medidas hixiénicas que axuden
ao mantemento da limpeza da zona, para prever infeccións, advertindo que coidado
cos antibióticos, que xa os receitarán eles, eles mesmos, tal que en caso de
complicarse con unha conxuntivite.

Outra máis: No XX collíanselle as
dúas mans ao paciente, ¡iso, ao paciente!, e tentábase igualalas, tanto por
diante como por atrás. ¿Qué non coincidían? ¡Paletilla caída: esconxuros e
fregas! Pero nisto tamén acudiron os Médicos, sempre tentados de imitar a Deus,
que pontificaron: os brazos traballadores nunca poden se iguais xa que medra
máis o máis usado, o máis traballado!

¡Diabro de Médicos, que mira que
están emperrados en desterrar as supersticións, co divertidas que eran…,
algunhas!

Xosé María Gómez Vilabella

_____________

 

Reflexiones sobre la caza, de un no cazador gallego.

Xosé María Gómez Vilabella

 

El librito…, el librito, no, el librazo, CAZADORES CONTRA
EL VENENO, de Miguel Yanes y José E.
Gutiérrez, leído y releído en mi condición de profano de la caza, pero no
de la Ecología, me suscitó unas cuantas reflexiones.

La primera y principal es que está redactado para ser
inteligible, incluso por nosotros los profanos, virtud que no abunda en este
país de los pseudolumbreras. Su difusión debiera ser nacional, tutelada por el
Ministerio de Agricultura, ¡de la poca que nos queda! ¡Afellas que si! Lo dice este gallego, que es de aldea.

Me trasladó a nuestro rural del segundo tercio del XX,
pues hay temas, como este, que son interprovinciales, y también intemporales,
si bien con ciertos altibajos.

En illo tempore yo mismo puse “trapelas” a las
perdices de nuestros trigales, con la única veda de que poco tiempo pude
dedicarles dado el polifacetismo de las tareas de entonces. Había trigales y
había perdices; ahora, somos, nos hemos vuelto, tan importantes, que el trigo
lo importamos de Ucranía…, mientras ellos sigan dedicándose al trigo y no a la
guerra!

En una nevada cacé, con un palo, una gineta (Genetta genetta)…; yo “jineteaba”
(estamos en España, y no en Cuba), en unos zuecos, y ella no los tenía! Mi
primo Sergio aún no era taxidermista, así que la única piel que conservé fue la
mía.

Cuando dejé de vagabundear: Madrid, Ifni, Sáhara,
Asturias…, de mi paisaje sólo quedaban los pastizales, los castaños, los
robles, y poco más.

Cambios que más me impresionaron:

En los Setenta, en una visita al poblado de los Ancares,
Reserva de la Biosfera, y todo eso, en la Oficina de Información, he visto,
disecado, un precioso urogallo (Tetrao
urogallus),con un letrero apto para miopes, dando testimonio de que lo
abatiera Manuel Fraga Iribarne. Tiempo adelante lo retiraron. Yo le había
perdido a Fraga la mitad de mi simpatía con aquella afirmación suya de que, La
calle es mía! ¿Suya? ¿Y el urogallo, también? El otro cincuenta por ciento se
lo retiré ante el cadáver del urogallo. Cuando repoblé mi finca, pequeño jardín
botánico, me apresuré a plantar dos capudres (Sorbus aucuparia), cuyos frutos son el manjar predilecto de los
urogallos en invierno…, como desagravio!

Lo mío eran las truchas, que en mi primera juventud las
cogía a mano, en las algas, pero han desaparecido entre la cal viva y otros
venenos de los furtivos, así como el “purín” de las cuadras, que no se molestan
en soterrarlo en sus pastizales.

Del
sistema de caza actual, en la comarca de mi finca me molestan:

El alcance de los rifles y la irresponsabilidad de su
manejo, que no hay año en esta Galicia de mis pecados sin uno o varios muertos,
cazadores o simples labriegos alcanzados.

Que sueltan excesivos corzos, o cazan pocos, lo que me
obliga a ponerles polainas, cual guerreros, a los árboles recién plantados.
Otro tanto pasa con los jabalíes, en las huertas. ¡Vive, pero deja vivir!

Sueltan lobeznos criados en zoos, acostumbrados a la
presencia del hombre, así que circulan por las carreteras, y aún por las calles
de los pueblos, como si fuesen bicicletas.

¡Hay que perfeccionar la legislación, y después
cumplirla, inexorablemente!

Quedo rezando para que os nombren Inspectores de Caza y
Pesca, a “nivel” estatal! 

________________________________

O último capítulo do libro ESPALLANDO IDEAS de Xosé Mª Gómez Vilabella

Este é o último capítulo do meu libro ESPALLANDO IDEAS, que o acabei hoxe e xa está subido a Internet

 

http://gomezvilabella.blogspot.com

…/…

¿Como farei para levar esta ola a Suíza, có que pesa!

¿Volvemos ao Trinta e seis? ¡Non volvemos, seguimos: azuis contra roxos, e á viceversa; a única diferenza é que agora, en lugar de fusilas, en lugar de soldados, utilizamos xulgados!

Intraflug deixou de levar emigrantes, ¡xa non queren máis!, pero si admiten os nosos fluses, que en definitiva é un retorno de capitais pois, na súa inmensa maioría, proceden daquelas remesas dos nosos emigrantiños, que, pasadas polo coador da Hacienda, desembocaron en Presupostos, e de aí, en ¿supostos?

¿Onde está a cova? ¡As covas! Teñen tantas silvas e tantos toxos por diante, tanta maleza, que nin en todo o XXI se darán limpado, así que moitas quedarán por descubrir, polos séculos dos séculos! No ínterim, Per signum Sanctae Crucis, de inimicis nostris libera nos, Domine Deus noster.

Pasado, presente e futuro

Praia de Riazor, unha das grandes dos grandes de España.

Tranquilos, que nunca choveu que non escampase. No pasado botamos a correr, improvisando, chafallando, con pouca previsión, case todo mal feito, e aquí está o presente para demostrar que non minto, mais tamén cabe esperar en que, tras do hoxe, chegará o mañá…, que será feliz, próspero e feliz…, se sabemos utilizar as nosas, dolorosas, experiencias!

¡Todo un símbolo!

Bárcenas, aquí na Coruña, na rúa Juana de Vega. Na dirección que leva igual vai para o Banco de España, ¡o Banco de España, ese monumento dos cartos!, que o ten enfronte, pero a súa cabeza non rexe, segundo o evidencia esta fotografía: Con gafas de sol, a visión acúrtase, non se ve ao lonxe; e logo que sufre o despiste de cruzar co semáforo vermello; se agardase polo verde, polo da xente que é xente, non tería que velarse dos autos; ¡iso, dos Autos! ¡Hai que velas vir, amigo, e para iso compre lembrar que, As trampas trampas se volven, que xa o dicía meu avó! Despois engadía: Non as fagas, non as temas! Pois iso, que hai que andar pola vida camiñando recto, orando e laborando, asemade, pero…, todo, sempre, en positivo!

Xosé María Gómez Vilabella

  

__________________________________

Un abrazo estreito e perigoso, onde se poñen á proba os anxos da garda…, ata que un día se cansen de facelo!

 

A pa coa que se enterrou a Historia está á esquerda da foto, e só amosa a gadoupa…,

pola vergoña do crime!

 

Ten nome pero carece de lóxica, ¡ou si, segundo se mire! Aí tedes, aí temos, a DP 16 11, anoando Castroverde con Pol, no lugar do Mazo de Bascuas. ¿Danse unha aperta, cásanse, nese lugar sacrosanto, os dous concellos? ¡Máis cá iso, pois, de momento, é un sepulcro, o dunha vítima inocente: un mazo, pero a pouco que se descoiden os anxos, na dobre curva inmediata, na desas apertas, sobre unha ponte vella, a mesma do vello camiño veciñal, e por engado rodeada de árbores espesos, tal que as cortinas dun tálamo nupcial, dous ou tres, ¡ou catro!, autos, vanse dar unha chucha de campionato, desas que rematan na igrexa, pero non de voda, senón de funerais! Prefiro non retratala, a curva, quero dicir, a ver se así, pola curiosidade de vela, amosa por alí algún enxeñeiro virxe, e propón solucións, solucións católicas!

 

 

Xa non podo poñer de testemuña a José Seijas Domínguez, que me consta ofreceu daquela o seu prado contigo á ponte vella para que elevasen, ¡para que elevasen!, unha nova, ancha e de curva aberta, como pedían, e seguen pedindo as mentes lúcidas, pero fóisenos ao Ceo, o mes pasado. Se cadra foi mellor así pois agora, que está cerca do Creador, terá ocasión de pedirlle que sopre sentido común aos responsables da obra pública, para que se decaten, a tempo, de que este cruce do río Azúmara esta chamado a ser famoso, dramaticamente famoso pola, ben probable, traxedia, á que está chamada esa angostura.

 

 

Pola miña parte só podo facer isto: rezar para que tal se cumpra, para que tal se faga…, antes deses funerais tan previsibles, nos que teremos que volver a rezar, pero doutra maneira!

 

Xosé María Gómez Vilabella

_______

A PORTELA QUE NOS UNE, Á VEZ QUE NOS SEPARA

 

Miliarios na Portela do Homem.

Marcos
miliários da estrada romana que ligaba Bracara Augusta co Lucus Augusti,

con unha derivación para
Asturica Augusta.

Atopámolos
indo de Castroverde (Lugo) ao Castro Verde (Portugal),

polo
camiño do interior.

¡Abaixo as fronteiras
Hispano-Portuguesas, comezando polas galaicas! Eis aquí a Vía Nova (vía romana
XVIII). As vías unen, non separan; daquela, ¿para qué, ou por qué, nos
separaron aqueles mediocres da Idade Media?

Nestes tempos indómitos, absurdos, en
presenza de tantas desunións, de tantos divorcios, por qué non volvemos a
casar, por qué non refacemos o matrimonio gallaécico, por qué non lles levamos
a contraria ás modas? ¡Coido que ata sería divertido!

¿Cómo, cando e de qué xeito? ¡No lugar
máis axeitado, nesa Portela do Homem, que por algo se chama así: a portela, o
paso comunicativo! Suevos do Norte con suevos do Sur, quif, quif, irmáns,
suevos e suaves, ambos! É doado: suscitar, promover, un achegamento fraterno,
con merenda, gaitas e fogos, coma a mellor das festas. Campo propicio xa o
temos, que quedou feito, feito e sinalado, desde os romanos, nosos predecesores
neste cruce de camiños: Ir, volver á Portela, e dicirlles aos políticos que, O
que Deus xuntou non o separe o home!

¿Que, con isto da CE, xa non hai
fronteiras, nin gardiñas, nin
carabineiros, nin pasaportes…? ¡Non, e si, pois quedan os resaibos de
tantos séculos de illamento, de enfado! ¡Malditas as partillas, e maldito o
perito que as fixo!

O Rei Miro con Martín de Braga

Suevos, avante toda,
polo mar da nosa xeografía

partillada.

¡Reconquistemos a
unión popular,

por terra, mar e
aire!

E que San Martinho,

(aquel de Braga,
aquel do Bolannio),

 nos valga

para desandar o
camiño miliario,

o mesmo polo que el
cruzaba o río

cando ía e volvía,
na súa andaina,

de paso que
cultivaba aos nosos avós

co seu

ilustrativo

De correctione rusticorum!

¡Amén!

 

Xosé María Gómez Vilabella

________________________

 

Facendo
memoria…

Non todo vai ser falar da crise actual, da socio-económica,
que tamén temos, tamén houbo, outras, ben monstruosas por certo, poño por caso,
aquela do 36, que igualmente lle minou a España os seus cementos. É bo, é
saudable, non perde-la memoria, aínda que sexa con base en traxedias, pois a
outra, a pedagóxica, estase esmorecendo con estes libros de texto, cos actuais,
de tantísimos “santos”, tantas ilustracións, e tan pouco texto, a pesares do
seu nome!

Neste condado de Flammoso, un dos 11, suevos, desta
provincia, hai un pobo moi grande, polo menos moi extenso, Montecubeiro, do que
deixara de falarse moito e mal, ata que, no 2013, con iso da Memoria Histórica,
pasouse a enxalzalo, a chufalo, a lembrar a súa heroicidade. Pois ben, isto é da
parroquia máis grande, pero, de postos a rememorar, sequera sexa con categoría
de anécdota, a min vénseme á memoria, á miña, e da miña á do ordenador, que
neste condado, Castroverde-Corgo, hai un lugarciño minúsculo, de catro casas,
hoxe desaparecidas ou en vías de tal, Boelle (de Arxemil), que tamén ten a súa
fenomenoloxía histórica: En dúas desas casas, camiño en medio, dous fenómenos
históricos: Un roxo-roxo, “O Piloto”, José Castro Veiga; e un azul-castrense, o
capelán Pedro Sánchez Pumariño. ¡Dous fenómenos históricos, cada un á súa
maneira!

 

Segundo é público e notorio, confirmado por vinte biógrafos,
¡ou máis!, O Piloto de Boelle foi
capturado en Madrid ao terminarse a guerra, ¡a Guerra oficial, se entende!, e
condenárono a 30 anos, pero foi indultado no 45. No verán do mesmo ano saíuse
dos piñeiros de Chamoso e botouse ao monte, ¡aos montes!, afiliado no PCE, que
así pateou, cheirou, tódolos de Castroverde, Corgo, Sobrado, Pedrafita do
Cebreiro, Paradela, Becerreá, As Nogais, Cervantes, Noceda, Navia de Suarna…
¡Gradou máis terra que un xitano! Andou con Antonio Crespo de Fuenteoliva, pero
o que non teño claro, nin se me soubo dicir, é, cal deles pilotaba máis.

O 27 de maio do ano 54, nunha refrega, máis acosado que un
zorro, perdeu a maior parte das hostes aí ao norte de Monforte, pero el seguiu
forte, especializándose en atracos. Tempo adiante, no ano 1964, deixouse ver, a
cara descuberta, ¡valentía,             que
nunca lle faltou!, coa mala pata de que no Saviñao foi recoñecido por un antigo
compañeiro da mili, e…, denunciado! Nos idus de marzo, 10 de marzo do 65,
¡finis coronat opus! Cerca da presa de Belesar foi abatido pola Garda Civil de
Chantada. ¡Custoulles traballo, pero, achantárono!

Pola contra, o veciño da porta, Pedro Sánchez Pumariño, o
mesmo 18 de Xullo, daquela no Seminario de Lugo, tirou de sotana para
encasquetarse a camisa azul. De xubilado volveu á camisa branca, que aquí o
vemos, diante do pazo de Tella, á dereita da miña dona, cos meus fillos, e
tamén co cura de Montecubeiro, Benito Castro Piñeira, e con súa irmá Isaura.
¡Toda unha historia na Historia!

 

En síntese, pois a súa biografía non cabe no meu PC: Xa de
Alférez, volveu ao seminario para recibirse de presbítero, ano 1938, e do
seminario outra vez á fronte. Estando de Capelán no Regimiento Inf.
“Guadalajara” 85, cruzou en solitario a fronteira para incorporarse á División
Azul, onde participou, e saíu ileso, milagrosamente, excepcionalmente, na
terrorífica batalla de Krasny-Bor. Recompensas. Españolas: Medalla de la Campaña de la D.E.V., Cruz Roja del Mérito
Militar, y otra de Guerra. Alemanas: Medalla da Campaña, Cruz de Hierro 2ª
clase, e unha KVK.

Despois dun rodamento cuarteleiro na Península, por dúas
veces en Ifni, e na última, ¡outra guerra! ¡Con esta, tres; un récord! Da de
Ifni, do 1957/58, teño dito no meu libro “Cacería de Cicóstomos” que, “…hasta
los moros le tenían una gran estima y afecto, llamándole Al Faqui. Siempre
llevaba ginebra en la mochila, en la línea de fuego, y su licor sirvió de
desinfectante y de anestésico…”. ¿Qué máis podo engadir? ¡Xa dixen que a súa
biografía é desbordante! 

Este servidor, que foi bancario, ten claro que tódalas
moedas teñen dúas caras, e que ata nos mellores rabaños hai ovellas mouras.
Distinguilas, repudialas ou enxalzalas, non é doado, pois todas teñen lá, todas
son de abrigo! Como se dicía naquela película: ¡Que el Cielo la juzgue!

Xosé María Gómez Vilabella

_______________

 

A morte dunha institución: O freixo de Reigosa.

Cansouse de esperar pola dignificación de Montecubeiro, e foise, aos 75 anos, bodas de platino daqueles fusilamentos estúpidos; ¡partidarios, non, estúpidos, ademais de criminais!

Diante do freixo, ou máis exactamente, á súa sombra, que era o único abeiro de entón, o único sitio seguro da parroquia, que alí non se fusilaba a ninguén…, con tal de estar atentiños ás grandilocuencias do Pedáneo da parroquia, Montecubeiro, Dositeo da Cernada, ¡que en paz descanse, pois tamén vai sendo hora de perdoarle!, cantamos, ¡todos, vellos e novos, con tal de que soubésemos falar!, o inefable Cara al Sol. Porén, Dositeo, que era o noso Cid, poñíase de cú para ese mesmo sol, subido, encaramado, na parede do vello cemiterio, que a utilizaba tódolos domingos como púlpito, ¡como púlpito profano, pois o relixioso quedara, deixáramolo, dentro da igrexa parroquial, onde Don Benito tamén nos botara outra arenga, medio relixiosa, medio política: “…, por nuestro Jefe de Estado, Francisco…”

Outro domingo, 13 de Outubro deste 2013, 75 anos despois, no mesmo sitio onde estivo aquela parede do cemiterio hoxe trasladado, outra arenga, pero esta de senso mixto, entre rememoración e conciliación. ¡Ai se Dositeo levantase a cabeza, e vise, ou entrevise, daquela, a nova panorámica parroquial, caíase da parede embaixo! O único parecido entre ambas alocucións foi o silencio: Ao Pedáneo, polo medo; ¡65 persecucións e 15 fusilamentos, algún deles, como foi o caso de José Veiga, “Muiñeiro da Laxe”, con 48 balazos no corpo, que llos contou a familia cando, ao baixalo das chousas de Pena, o revestiron co sudario fúnebre para darlle ¿cristiana? sepultura! Neste acto conmemorativo, de exaltación da convivencia pacífica, o silencio foi reflexivo: ¿Por qué morreron, por “rojos”? ¡En absoluto: morreron por cultos, pois a cultura de Montecubeiro, naquela época, biblioteca circulante, representacións teatrais, charlas culturais, economato, Unión de Labregos e Gandeiros…, molestaba, impedia, o servilismo ao que viñan afeitos os caciques da bisbarra!

Freixo de Reigosa, salvadas as distancias, dun xeito parecido a Simeón, alí no templo de Xerusalén, cando viu ao Neno Xesús, que dixo, “Agora podes, Señor, segundo a túa promesa despedir en paz ao teu servo, porque os meus ollos viron ao Salvador…”, ti tamén pediches, e foiche concedia, a xubilación definitiva: entregaches as túas follas á democracia, á restitución histórica! Descansa en paz, freixo de Reigosa, que ben o mereces…, polas que levas aguantado!

Xosé María Gómez Vilabella

__________________________

Cando os mortos non viaxaban en “Mercedes”

 

 

 

 

Cando facían o seu recorrido desde a súa casa, a ombros dos seus deudos…, si, onte, contábase con pousadoiros coma este, ou parecidos, pero sempre ao pé dun cruceiro. Os nosos pais non tiveron présa por esconde-los seus; máis é, que se detiña o acompañamento para dedicarlles un responso, ¡outro, outro máis!, antes de chegar ao cemiterio, á súa última estación da viaxe terráquea. 

 

¿Hoxe? ¡Sexa da casa, do sanatorio ou do hospital, directamente ao tanatorio, e de alí ao cemiterio, a cen! ¡Hai présa, para isto como para todo, ou, se me apuran, máis aínda! ¿Pranto, prañideiras? ¡Xaora, que para iso están as locutoras da radio, que dan as necrolóxicas a toda velocidade, impresionadas por cada morte anunciada!

 

A todo isto, ¿non será que lles teñamos medo, medo a que nos maldigan polo despego interxeracional que vimos practicando? Non, non o creo: é máis ben o signo dos tempos, que, por facelo todo á présa, pouco ou nada facemos ben. En todo caso, prégolle a quen corresponda que faga, que ordene facer polos cruceiros, que lles teñamos un respecto, sequera sexa en agradecemento por tanto que herdamos, por tanto que lles debemos aos que, in illo tempore, pasaron por diante deles.

Xosé María Gómez Vilabella

__________

Meus queridos frades…

 

Fondeira do convento de San Cibrao.

Chafalladas das sucesivas restauracións.

Meus queridos frades, estaba aberto o portalón das encuastras, e como falta media hora para a misa parroquial…, acordeime de vosoutros e, entrei!

Estou paseando polo que foi a vosa horta, e de paso, pídovos audiencia: ¿Queredes falar comigo, que me sigo considerando fregués de Montecubeiro? Para presentarme: Meu bisavó tivo aquí dous irmáns; por suposto que foi cando este edificio estaba enteiro, que agora, ¡xa vedes!, isto que queda en pé, tan mal restaurado, non é máis que a parte traseira do convento, pois o resto…, o resto tamén descansa en paz!

¿Onde están as vosas almas, almas que non ánimas; e de paso, cántos sodes, cántos fostes, sumando beneditinos e dominicos, por suposto? Xa sei que estades no Ceo, pero, Ceo tamén é aquí, aquí en San Cibrao, pois, como Deus está en todas parte, aquí o temos, e vosoutros con El!

Sendo eu cativo, e dada a circunstancia de que cheguei a saber o Astete, da primeira á última, un franciscano que, a falta vosa, veu predicarnos unha novena das ánimas, emperrouse en levarme para Herbón, pero meu pai queríame de morgado, e como os curas non podían, nin poden, casar…, non se desfixo de min! ¡Miúda decepción se levaría cando lle dixen que, xa que non fun ao convento, iría voluntario para o Ministerio, outro convento, coa diferenza de que en Madrid xurábase, comezando pola bandeira! Agora sigo casado, a Deus grazas, así que, o de Herbón, definitivo! Pero estou disposto a facer un noviciado con vosoutros, meus frades queridos e admirados…, se me aceptades! Se me aceptades virei por aquí a miúdo, que se está o portalón pechado, salto a parede, pois, de momento, aínda estou áxil!

Daquela, ¿por onde empezamos? Se outra cousa non mandades, comezarei polo Credo…, para que vexades que sigo sendo crente, e iso a pesar dos dez anos que pasei en territorio musulmán! Xa sei, xa, que dá igual dicir Deus que Alá, que Deus hai un só; iso si, baixo tres formas, ás que chamamos Trindade. Queridos frades, que guapo é lembrarvos, imitarvos! ¿Imitarvos? ¡Non vai ser fácil, pero, intentareino! O primeiro que vos quero preguntar, se non é pecado: ¿cántos quedan na parroquia con un entrego frade, fose beneditino ou dominico? ¡Nesta soidade, e non caer na tentación? ¡En todo caso temos o antecedente de Rosalía, filla dun cura, e ben boa, ben sa, ben intelixente que saíu!

Outra que ardo por preguntarvos: ¿Qué tal lle foi a Mendizábal no Ceo, perdoásteslle? Como non me contestades, vou calar, mais seguirei falando só; falando só pero facéndome á idea de que estou dialogando con vosoutros, meus queridos frades. Vou falar moito, pero escribirei menos, un case nada, porque este portátil pesa o seu, e os dedos tamén se cansan de teclear. En todo caso xa repican as campás, así que entrarei na igrexa, que logo empezará don Manuel co seu Introibo ad altare Deu! ¿Cómo envexo a don Manuel, e qué feliz sería eu se os curas se puidesen casar, pois daquela, mañá mesmo me ía para Herbón, xa que antes non me deixaron!

Xosé María Gómez Vilabella

____________________________

Pasei a Serra

Pasei a Serra, a miña, a do Pradairo, e baixei a Fonteo, que é igual a dicir, da vertente atlántica á cantábrica; pero xa non os atopei, que non quedan, pradairos, senón pinos, pinos e eucaliptos, ¡material ignífero!, con algún que outro pasteiro… Para gozo dos cazadores bótanse ao monte xabarís, corzos, lobos…; daquela, ¿por qué non plantar igníferas para compracer aos fillos de Lucifer, a eses incendiarios que adoran o lume como adestramento para cando vaian ao inferno? Non o contaría, pois esta vulgaridade está xeneralizada por toda Galicia, se non fose por outra novidade: ¡Os Campos de Montiel subíronse, trasladáronse, da Mancha ao Pradairo! Pero chámanlle Puñago… Non, non é un erro senón un argumento para cando sigan repoboando eólicos, do Pradairo ao auténtico Puñago. ¡Sonche empresarios da luz, e por tanto, iluminados!

¡Se chego a ir dacabalo, e con lanza…! ¿Non chegaba coas alturas para separar, para conter, á xente do Val, que sempre gustaron de casar coas mozas de Castroverde, pero tamén á viceversa? Esta serra xa cumprira unha función histórica, hoxe esquecida, ou case: A de conter a expansión dos bretóns, que cobizaban as terras dos suevos, máis suaves que eran. ¡Todo se esquece, que ata se esquece que Valeira é a terra dos vales, mentres Baleira é unha terra baleira; outra, que non esta!

Sen cabalo e sen lanza, ¿que me quedaba nese Miradoiro dos mil metros? ¡Meditar! O primeiro que se me veu á cabeza foi unha evocación dos evanxeos; aquel pasaxe de Mateo 4, 1-11: “Dareiche todo isto se, prostrado, me adoras”. ¡Vade retro, Satán, que me chega con imaxinar que son xigantes luciferinos, xeradores de luz artificial, que están aquí para asustar á xente, para que os do Val non volvan ás mozas ás terras de Castroverde! O ruxido dos eólicos non me impediu abrir os ollos, ¡dun palmo!, e así contemplar as dúas vertentes, montañas ástures, chemineas das Pontes, rañaceos de Lugo…, pero o mellor de todo é o verde, o verde verdinegro da contorna! Os que din que non hai Deus é que non subiron ao Miradoiro pola pista dos eólicos, pois, se tal fixesen, se tal Natureza contemplasen, compracidos e agradecidos quedarían de que Deus, só Deus, é o ser capaz de tirar da nada tanta cousa, tantas árbores, tantas penas relucentes, de cuarzo purísimo ; ¡contemplando estas, as outras, as outras penas, que as leve o demo!

Xosé María Gómez Vilabella

____________________

O Cruceiro de San Cibrao, se lle falan, responde

Pero hai que dicirlle as cousas con fe, con fe e con respecto, con máis respecto do que lle tivo aquel Cura, Don Benito, cando mandou apartalo do punto central para que non estorbase ás procesións, ás rogativas, dos santos, ¡apartou o Santo para que pasasen os santos! E de paso, como xa tiña borrosos os letreiros do seu cubo central, mandou, ou permitiulle, ao Matías que o enzoufase de cemento raiado en vez de tentar unha limpeza das inscricións; quedáronlle as do cubo superior, esas si, así que, algo é algo!

O seu principal devoto é esa árbore que lle fai de parasol, inclinándose respectuosamente; en canto aos inimigos…, maiormente eses que adornan a casa de Reigosa con anuncios mundanais, anuncios que ninguén le, como non sexa o propio Cristo?

E digo eu, meu querido Santo Cristo: ¿Non estás aquí peor que no Gólgota, pois alí, aínda que rodeado de inimigos, algún amigo tiñas, comezando por túa nai; amigos que te adoraban; aqueles, si. Aquí, como non baixe unha andoriña para retirarche as espiñas desa maldita/bendita coroa! ¿Sabes qué che digo? ¡Que non todo é bondade nas andoriñas niso de quitarche as espiñas, pois, qué mellor tecido para os seus niños có feito coas propias espiñas do noso Redentor?

Nunha cousa acertou Don Benito: No de poñerte Cara ao Sol; ¡claro, fora Capelán daquela da Guerra! Pero o teu sol é outro; o teu é ese que nos veu de Oriente, exactamente de Belén. A nova tróuxonola Santiago, o propio Santiago, que veu dacabalo, ¡dacabalo dun cabalo branco! ¡Claro, estabamos tan lonxe, case na Fisterra! Pero non só iso, senón que, decapitado, cabeza e tronco tornaron ao país dos galegos, a Compostela, nunha lancha daquelas de levar a pedra. ¡Non de pedra, senón das de levar a pedra do Porriño…, para os sarcófagos faraónicos!

Meu Señor Xesús Cristo, permíteme que cho diga así, con absoluta franqueza: ¡Pásaste de bo, pásaste de permisivo! Primeiro toleraches aquela desamortización de Mendizábal, anos 1836/7, que só serviu para expulsar aos nosos dominicos, ¡tanto que nos predicaban! ¿E total, para qué? Os foros pasaron das chamadas “mans mortas” ás avarentas, ás do caciquismo… ¿Melloramos? ¡Ben o di ese vello refrán: “Cambiarás de muiñeiro, pero de ladrón, non”! Certo é que, redimidos os foros, a sensación xeneralizada foi de alivio, pero, o dito: ¡Tras dos foros viñeron os Consumos, que os pagaban os consumidos, e non os consumidores! A continuación, prohibidos os enterramentos no interior da igrexa conventual, fíxose aquí ao lado unha cerca, para seguir recollendo ánimas, contigo, meu Cristo, de Resucitador! Pero houbo un fallo: que te deberan deixar dentro da cerca, cos teus defuntos, e non por fóra, como illado; ¡torpezas humanas, das que tardamos en espertar!

Por diante túa pasáronme, no colo, meus padriños, daquela que me subiron a bautizar. ¿Qué me subiron? ¡Si, polas costas de Ribón, do río bo! ¡Que simbolismo tan grande, Señor: bautizar é subir; bautizar é un chanzo importantísimo para elevarnos, para achegarnos a Ti! Xa sei que tamén se salvan os non bautizados, esoutros fillos teus, igual de fillos, pero, o de ter padriño…? ¡Sempre se dixo que, o que ten padriño, bautízase! Tes que perdoarme que subise tantas veces á Misa, á igrexa do noso convento, e que pasase por diante de Ti sen sequera persignarme; ¡os nenos nacen cos ollos cerrados, e tardamos en ver, que por min o sei, máis agora que vexo, agora que, aínda que miope, aprendín a ler, a ler e a entender, os Evanxeos, grazas, Señor; grazas pola túa cruz, pois con esta caiada non hai coxo que non entre no Ceo!

Cruceiro de San Cibrao, pouco máis che podo dicir, e non porque non queira, senón pola miña curtidade expresiva; pero hai unha verba, que me sae do peito, fervendo: ¡Grazas, señor; grazas pola túa cruz, e de paso, grazas ao canteiro que esculpiu este retrato teu tan…, evocador!

Xosé María Gómez Vilabella

________________________________

Un responso polos cruceiros de Montecubeiro

Cruceiro de San Cibrao

Agora, que non se para cos defuntos para rezarlles un responso
diante dos cruceiros, que todos van a cen, motorizados, xeralmente en
“Mercedes”, compre facerlles aos cruceiros a mercé de responsar por eles, medio
mortos, ou medio esquecidos, que os temos!

Fagamos memoria, sequera sexa sucintamente, aínda que, para
comezar este responso, cómpre sinalar que, inicialmente, eran de madeira, tal
que a propia cruz de Cristo, que aínda acordo algún deste material, entre eles,
o do Zarro Novo (Cemiterio Civil), e mailo de Berlán, dos que tamén falarei,
digo, escribirei, ou ata habería que dicir, en linguaxe actual, teclearei! Na
parroquia os cruceiros atribúense aos beneditinos, fundadores do convento, e
por tanto do século XV para atrás. Despois viñeron os dominicos, e foi no seu
goberno cando se pasou da madeira ao granito, na maior parte deles.

O de San Cibrao: Estaba no medio do campo, do adro, e tiña
de función ritual que as procesións xiraban, tornaban, ao seu redor; cando o
párroco chegaba á súa altura, detíñase a procesión, e funcionaba o hisopo da
auga bendita. Uns anónimos, para que non desenterrasen aos fusilados do ano
1937, cando tocaba a quenda no cemiterio vello, así chamado por máis que o
vello-vello, o antigo, estivo no interior da igrexa, que aínda se conservan os
chantos, furados para levantalos co pico a cada reposición cadavérica, que se
retiraba o osario depositando os restos no pozo da torre do campanario, deron
ocasión para mercar a finca do Freixo, etcétera, etcétera. O párroco de entón,
don Benito, despois de cometer o sacrilexio de vender para travesas os
carballos centenarios do adro, cometeu outro, o de desprazar o cruceiro,
poñéndoo a un lado; naquelas manipulacións estragaron as súas inscricións, así
que lle ordenou a Matías que as revestise…, con cemento!

O do Campo do Val débeselle nada menos que ao Prior que foi
do convento cisterciense de Meira, Ares de Maxide. A denominación “Do Val”,
débeselle á súa proximidade coa casa “do Val”, beneficiaria esta, conxuntamente
coa “do Pereiro”, dun pozo inmediato ao cruceiro. Antes da Concentración
Parcelaria, as fincas desa agra aínda conservaban a nomenclatura de “Campos de
Ares”, en lembranza do seu antigo dono. Este campo, non moi grande, pero si
estratéxico, foi útil para moitas cousas: Sentenzas do galo (fixen mención
delas no meu “Sentenzas, fías e ruadas”); non a coñecín pero teño referencias
familiares de que alí houbera unha misión, un triduo, ou algo así; e logo, en tempos
máis recentes, foi utilizado, nos días bos, como campo de xogos e de expansión,
de recreo, para os nenos e nenas do colexio de Maxide. (Direi nunha paréntese
que alí mesmo, disparándolles ás cancelas con un “cachorrillo”, que os facíamos
co tubo de ferro dun paraugas, culata de madeira, e gatillo dunha punta
curvada, pólvora da canteira, e chatolas das zocas, estoupoume a arma, en mil
cachos, ben exposto que estiven a quedar sen man!).

O das Cavozas, do que moito levo escrito, ¡para nada! Seica
sigue na palleira das Cavozas, e todo iso porque o Concello, titular agora das
“masas” sobrantes da Concentración, non dedica catro metros cadrados para
compensar, se é que se nega a ceder, ao titular da finca actual, á beira da
estrada, onde xa estaba.

A cruz das Louseiras, tamén chamada de Cobula, que foi
testemuña do ¿paseo? daquelas “papoulas” de Montecubeiro.

A da Granda, que a erixiron, inicialmente, os beneditinos,
nas inmediacións da Fonte de Matahomes, para non esquecer a matanza que nos
fixo o Rei asturiano, Silo.

A do Zarro Novo, cemiterio civil para abortos, suicidas, e
demais…, ¿desgraciados?, do que tamén levo escrito, a lot of, que dirían os ingleses.

O de Teixeda, que moitos chaman do Berducedo, camiño do
Miradoiro.

O de Berlán, de madeira, que o repuxo Evaristo de Candal
para captar responsos cando pasasen os defuntos de Maxide camiño de San Cibrao.
¡Morreu Evaristo, morreu o cruceiro!

Ademais da posibilidade de que queden outros, que non me veñan á memoria neste intre, tamén
poderíamos citar o das Veigas dos Feás, que o conservaban, e creo que eles o
retiraron, os Moreira de Pena. Este cruceiro tiña o rol de fito xurisdicional
pois angulaba as demarcacións de Castroverde, Lea e Montecubeiro.

¡Requiescat in pace, nos só aos cruceiros, senón
para aqueles que tiveron a devoción, a ilustración, de poñelos e de
conservalos!

Xosé María Gómez Vilabella

_______________

Requiescat in pace, convento de Montecubeiro

 

 

Se non fose  porque xa teño decidido, decidido e ordenado, outro destino, máis íntimo, máis persoal, como hai Deus que me daría moito pracer, pracer espiritual por suposto, que as miñas cinsas repousasen, despois de tantas fatigas, despois de tantas subidas e baixadas polas costas do meu Monte Cuperio, xunto, sobre, con, de, en, por, ao lado, das daqueles beneditinos, logo dominicos, aos que tanto debo, ¡debe, boa parte da contorna!, prima noctis incluída.

Xa polos anos 1497, recén descuberta América, ¡que xa choveu desde entón!, o Visitador monseñor Alfonso Carrillo de Albornoz, bispo de Catania, premiou aos frades de Lugo, ¡eran de Lugo, e por tanto, de lujo, de máis lujo!, asignándolles, para “subvenir” aos seus gastos, de cera, ornamentos, obrigacións de culto, etcétera, as rendas do mosteiro do meu/do noso Montecubeiro, con todos os seus dereitos, bens e emolumentos. Como este convento seica estaba un tanto abandonado…, ¡que xa era vello, obsoleto, daquela!, e por conseguinte, sen abade, os dominicos posesionáronse inmediatamente, facéndose cargo do edificio, e da igrexa vella, así como do réxime e administración dos seus bens, que en xunto, ¡daquela!, xa producían unha renda anual de ¡setenta ducados de ouro!, segundo investigacións do frade Aureliano Pardo Villar.

    

¡Ah, pero un clérigo da diocese lucense, un tal Gómez Pérez das Mariñas, ¡a Igrexa tamén come pan, e o de Montecubeiro sempre foi de trigo, trigo bo, esgrevio, das cavadas do monte!, queixouse a Roma de que isto lle pertencía, pero non puido ou non quixo aportar probas! Vén de vello iso de cobizar os bens alleos, e se son de dominio público, mellor que mellor.

O caso foi que o Papa León X accedeu ao solicitado polos dominicos lucenses, pero salvando os dereitos da Orde de San Benito se se determinaba a poñer aquí un abade antes de que “surtise” efecto a bula de confirmación, que foi expedida en Roma con data do 9 de Novembro de 1517. Nesta bula impúxose ao convento de Lugo a obriga de ter, sempre, en Montecubeiro, dous relixiosos, que velasen polo culto, e que atendesen ás necesidades espirituais, así como á administración dos sacramentos aos fregueses da parroquia. Daquel ¿privilexio? da prima noctis nesa bula nada se di, nada puxeron, que nin falta faría porque era costume da época, inveterada, que xa viña do medievo, e por tanto, consolidada.

Os de Lugo tamén se estaban beneficiando de Mirandela…, así que, ¡dous choios, e ambos nesta bisbarra!

Do insigne teólogo, abade que foi de Montecubeiro, consagrado bispo en Lugo o 23 de Abril do ano 1845, despois cardeal de Zaragoza, con un longo e insigne etcétera, Fr. Manuel García y Gil, xa teño falado, pero haberá que insistir no “tema”, como agora se di, noutra ocasión, que ben merece a perpetuación da súa lembranza.

Despois de todo isto dicían que os de Montecubeiro éramos “rojos”, todos, a feito, ¡pero se vimos dos frades, primeiro beneditinos e despois dominicos, así que, o que non era crego, neto de crego igual si!

Requiescat in pace, meu convento de Montecubeiro!

Xosé María Gómez Vilabella

 

___________________________

 

EXPORTACIÓN
A HOLANDA

 

Os
vestidos das nenas fíxollelos Pili Carrera.

 

 ¡Deus, grazas, que ía sendo hora! ¡Por fin, exportamos, que xa estivo ben de importar sabas de Holanda co ouro roubado en América, non si, miña Torre del Oro? Se tivese o teléfono da viguesa, miúda aperta telefónica lle ía mandar!Tan só os da aldea sabíamos que, casa que non leva á feira, por qué trae dela? Co noso liño, bo pero mal traballado, as avoas facían calzóns; no ínterim, na Corte, na das vacas, non, na dos Reis de España, deitábanse en sabas de Holanda…, importadas! ¡Claro, España sempre foi importante!

¿Será este un signo de que xa non seguimos predicando co exemplo imperial, aquel exemplo, aquel imperio, que nos levaba ata Deus? “¡Por el Imperio, hacia Dios!”. Ía sendo hora de abaixar a cerviz, ía sendo hora de demostrar que valemos para algo máis que para bailar chotis. ¡Ah, pero foi en Vigo, unha viguesa, que en Madrid, pola trazas, seguen danzando: Uns, por dentro das Cortes, e os outros, da parte de fóra! O seu cheirume é tan grande, meirande có do cortello das cabras, que ata nos chega por televisión. ¡Deus, qué bo esterco para abona-las hortas; en definitiva, para producir…, en vez de consumir!

 

 

 

 

 

 

Xosé María Gómez Vilabella

 

_____________

 

Estaba
tremendo: ¡eu tamén!

 

-¡Soldado,
vostede está tremendo! ¿Co frío, ou é co medo?

-¡Tremo,
meu Xeneral, pero estou no meu posto…, que outros desertaron!

Estaba tremendo, pero eu tamén, aínda que
non son francés. Daquela, ¿de onde son? ¡De onde somos todos: fillos das
circunstancias!

Falando de circunstancias: Á nosa España
debeuna ver unha meiga: Foise Napoleón, e veu don Hermenegildo; foise o
ferrolán e veu, ou por mellor dicir, xa estaba, outro militar, outro Puig y
Moltó por máis referencias, ADN aparte. ¡É o que ten adir unha herdanza sen
facer aceptación a beneficio de inventario! Nesta herdanza herdamos as do demo:
Un sistema de listas cerradas, ou máis que cerradas, pechadas. Un imperialismo
de fatos, daqueles de tira-la casa pola ventá…, aínda que non nos tocase a
lotería! Unha deformación do vocabulario, pois, entre outros desatinos,
enxeñeiros e economistas deron en chamarlles polígonos industriais ao que era,
e resultou…, comerciais! Trocouse a nosa incipiente exportación por unha inxente
importación; ¡claro, dirixida polos “importantes” do país. E logo que, a falta
doutra industria, demos en fabricar fillos para facelos avogados, e con eles, a
imitación dos romanos, pasamos á exportación deses letrados. E menos mal,
¡menos mal!, que nos reservamos un daqueles preceptos justinianeos: ¡Do ut des! ¡Douche…, para que me deas!
Principio básico, fundamental na política hispana: Se me das, recibirás. ¡O
malo disto é que non é mercadoría exportable, pois tamén a teñen os nosos
veciños, particularmente nos países subdesenvolvidos!

Nestas circunstancias, nesta guerra,
neste universo de astros parados, sen rotación aínda que si con translación,
cómo non vou tremer! Calquera día volven os mouros para re-conquistarnos, que
para eles si será Reconquista…, e nós sen un Pelaio, aquel Pelaio, fundador de
Sampaio de Arcos, que nos defenda!

Xosé María Gómez Vilabella

__________________

Saturno devora aos seus fillos…; 

¿soamente o fixo
Saturno?

Veño da rúa, ou para máis precisar, dos
Cantóns da Coruña, onde se instalaron uns grupos de universitarios, formando
corros, nos que se lamentaban de recortes presupuestarios, escaseza de profesores,
saídas minguantes das carreiras, e un longo etcétera. Como vello falador que
son, ¡falangueiro é outro concepto!, despois de escoitalos moito tempo, ¡que
“bastante” tamén é outra cousa!, non me contiven sen pedirlles que deixasen
falar ao vello…, ¡se non os molestaba que o fixese!

 

O “rollo” que lles soltei, máis ou
menos foi este; se non con estas verbas, algo parecido: Rapaces, vosoutros,
como tales, estades na segunda acepción do termo, pero tamén sabedes que na
primeira de “rapaz” están os ladróns, os raspiñeiros, os voraces, os ávidos, os
sedentos…, os sedentos de bebe-la suor do veciño de enfronte, etcétera. E
logo que, a estas alturas da vosa cultura, ninguén ignora aquel mito do
devorador dos propios fillos, tan ben reflectido por Goya. Disto é do que vou
predicar, se me permitides esta intromisión?

 

Algún asentou coa cabeza, outros con un ¡Si, si!, audible, e
a maior parte calaron, situación que se vén interpretando como de asentimento.
En vista diso, larguei, provoquei:

 

Calar cando se debe falar é igual a baixa-la vista cando nos
pisan. Lembrade aquilo de Castelao: Mexan por nós e dicimos que chove. ¡Aí o
tedes, Saturno devorando os seus fillos, e nós, os fillos, dicindo que chove!
¡Necesitamos moito un Goya galego; un pintor, un escritor, un profesor, que nos
represente esta realidade, que nos esperte do noso sono, terra de Breogán!

 

Daquela que a febre independentista de todo América privou a
España dos seus galeóns de ouro e de prata, uns afundidos pero outros
aproveitados, mal aproveitados, ¡o roubado fai pobres, que sempre foi así!, e
diso habería que preguntarlle á Torre del Oro, de Sevilla, deixaron embarcar,
deixaron emigrar, aos galegos, que tamén sabedes que ao principio tódolos
barcos tiñan que saír, e tamén entrar, polo Sur, co cal España conseguiu unha
continuidade de ingresos. Cando se esgotaron as posibilidades americanas, e
xurdiron as europeas, ídem de lenzo: ¡remesas a tutiplén!

 

¿Qué pasou con aquel diñeiro, como se inverteu, púxose a
medrar? Co primeiro, co da Torre do Ouro, entre outras dilapidacións
imperialistas, deixamos de cultivar liño e pasamos a importar sabas de Holanda…
¿Ídesme seguindo?

 

Como calaban, embaleime: Coas remesas dos galegos, ídem de
lenzo: Aquí non había preparación, nin asociacionismo, nin ganas de molestarse
en engadir valor ás cousas, aos artigos exportables, así que, os nosos
imperialistas, os nosos caciques, os nosos…, ¿chamámoslles economistas, ou
seria esaxerar?, deron en presumir de turismo, ¡para disimular que España
estaba desangrándose en crianzas, e multiplicándose en gravatas!, co cal
aqueles aforriños ensanguentados, corazóns rotos, achaques acumulados de tanto
afanarse, ¡que non de afanar!, fóronse ao carallo…, que é unha expresión fea,
pero moi descritiva!

 

Agora, neste impasse
actual, qué? ¿Talar os eucaliptos e volver ás hortas? ¿Matarse a estudar para
que podamos emigrar, outra vez, pero esta con algo máis de acerto, trasladando
os nosos saberes, e cos saberes os esforzos, para que se beneficien de
nosoutros os países más precavidos, máis precavidos e menos faroleiros? ¡Iso
tedes que decidilo vosoutros, que este vello abondo ten con penar polos
remorsos que me causaron, que me causan, aquel votar e calar, cando a miña
obriga era botar, contribuír a botar, a patadas que fose, primeiro a Ditadura,
e despois eses charlatáns de feira que nos venden mazás podres, pouco menos
podres que aquelas da Eva?

 

Nisto, un vello que se achegara ao grupo, ¡outro!,
interrompeume neste punto para dicirme, que ben o oíron os rapaces:

 

-¡Vostede é un anarquista, un revolucionario estúpido, que
está sublevando aos rapaces! ¡Aos nosos anos hai que medir as verbas…, para non
dar mal exemplo!

 

En vez de rebaterlle ao patrón pareceume máis prudente
dicirlles aos rapaces:

 

-Agora que vos fale este señor, e despois, sen a miña
presenza, en plena liberdade, decidide, vosoutros, en por vós, que segundo
sementedes así recolleredes! ¡Dixen!

 

Dixen, si, e funme; saín do corro botando fumes, pero por
dentro, escandalizado que de os da miña xeración tardemos tanto en espertar. ¿E
os mozos? ¡Eses, alá eles! Hai ben anos que, nunha charla que me encomendara
Eduardo Carreira, entón director do Grupo Escolar de Castroverde, prediquei que
non había futuro se non engadíamos valor ás cousas, se non exportábamos…
¿Estamos engadindo valor, exportamos? Moito me temo que, pouco, aínda pouco,
menos do que debéramos. Daquela, que Deus se apiade de nós!

Xosé María Gómez Vilabella

 __________________

¡De
cando o patrimonio tiña amantes,

que
agora todo nos dá igual!

Marabedís

Contoumo o propio avogado, pero fíxoo desde
que se retirou:

-Señor Avogado, aquí lle traio un xamón,
sen prexuízo de que me cobre o seu, porque quero unha ditame que me libre do Xulgado, que ben me dixo un compadre
que a maldición dos xitanos nunca falla, e un deses díxolle, Preitos teñas, e
que os ganes!

O Avogado, despois de pasa-lo xamón á
cociña e de devolverlle o saco a aquel cliente, tan xeneroso que encima lle deu
as grazas por devolverlle o saco, falou:

-Polas trazas, o seu litixio é dos de
maior contía, así que concrete o máis posible, que me esperan no Xulgado!

-Mire, señor, se a cousa é grave: Resulta
que teño un veciño, porta con porta, que aínda é algo parente, e da partilla
dos vellos a meu avó tocoulle a leira seguinte da súa, así que non me queda
outro remedio que pasar co carro polo medio da deste veciño e parente. Aquí lle
traio as partillas onde tal se di, un documento que vai á Misa, segundo creo, e
iso que está encabezado con un sello
de dez marabedís, que seica era a moeda dos mouros, anterior á peseta; quere
dicirse, que vén do pecado!

–Dácame
esa escritura, esas partillas… ¡Non hai dúbidas: A ti favorécete…, pero,
déixame ver, para a túa garantía: Si, aquí está, no artigo 567, que di: “Si,
adquirida una finca por venta, permuta o partición…, ¡iso, partición!, quedare
enclavada entre otras del vendedor, permutante o copartícipe, éstos están
obligados a dar paso sin indemnización, salvo pacto en contrario”. ¡O caso é
rotundo!

-¿E non queda máis, iso, no libro?

-Algo queda, pois o artigo seguinte, o
568, remacha o cravo: “Lo mismo se entenderá en el caso de abrirse un nuevo
camino que dé acceso a la finca enclavada”.

-¡Carafio! Iso do camiño novo é certo,
pois a Deputación de Lugo fixo a cacharrada de abrir unha pista por tras da
miña leira, pero o caso é que para levar o carro pola estrada alárgaseme o
traxecto cousa de dous quilómetros, que xa sabe que o señor Cacharro fai as
pistas polos camiños vellos, por tortos que sexan, que así no paga
expropiacións!

-¡Pois, rapaz, -lle respondeu o Avogado-,
terás que mercar un tractor para levar o esterco pois a xurisprudencia é
rotunda, que tamén cha vou mostrar.

Colleu outro libro, e despois de media
hora pasando follas, para adiante e para atrás, soltouse a ler: “… desde el
momento en que el paso concedido a una finca enclavada deja de ser necesario
por haberla reunido su dueño a otra u otras contiguas al camino público, cesa
tamén la colisión de derechos, razón de ser y justificación que la dio vida
jurídica, y el dueño del predio sirviente puede pedir su extinción”, etcétera,
etcétera, que disto teño aquí unha infinidade de casos, análogos. Ti non
agregaches fincas que dean ao camiño, pero é igual, pois o que se agregou, o
que se achegou, foi o camiño, ¡o propio camiño!

-¡Cómaos Xuncras, ao veciño e tamén ao
Cacharro, que ben me foderon! ¿Así que non terei máis remedio que levar o
esterco nun tractor? Neste caso, vostede confórmese co xamón, que xa non é pouco,
e teña piedade deste perdedor!

-O xamón non chega para unha consulta que
evita un preito, así que son…, cen pesos! O que lle dou de balde é un consello:
Para outra vez consúlteme o seu caso, e non o do seu contrincante, que xa
estivo aquí, onte precisamente, e tamén se consultou do revés!

-Mire, señor, facémolo así para coñecer
as armas do contrario, do contrincante!

-¡Pois sigan, sigan, que para algo son
galegos!

-¡E vostede, tamén…, polo acento, que o
descubre!

-¡Home, claro, que de non selo, non sería
Avogado!

Xosé María Gómez Vilabella

_________________________

O
vello que arengaba ás cabras

 

 

 

 

 

 

A culpa, a culpa remota, tivérona os frades… ¡Que si, que
volo digo eu, pois, se non fose pola escolarización, pola cultura recibida
daqueles dominicos, nin o de Maxide nin o de Veiga chegarían a capitán, e o do
Verducedo a tenente, por moita guerra que houbese en Melilla, daquela do 1893,
que si que a houbo, e gorda que foi…, a matanza recíproca!

 

 

 

Os tres, ¡de Montecubeiro!, estaban, coincidiron, ¿servindo
ao Rei? en Melilla cando ao Xeneral Margallo se lle ocorreu a margallada de
amplia-las murallas da cidade ata a mesmísima tumba do venerable, do venerado,
Sidi Guariach. ¡Estaba tan ben informado que, ademais de descoñecer a santidade
dun santón, ignoraba que os nativos do Rif xa tiñan, daquela, rifles Remington,
fronte aos Mauser dos españois! Baixaron os rifeños, a cen, pero fuxiron a mil
por hora, ignorando, tamén, que Margallo tiña, entre outros, tres soldadiños…,
de Montecubeiro! ¿Qué digo: tres quintos? ¡Non, tres enteiros, que saíron da
batalla ascendidos, dous a Capitán e o terceiro a Tenente!

 

 

 

Un dos fillos do Capitán da Laxe de Veiga, Pedro de nome, se
cadra imbuído polas proezas que relataba seu pai, deu na manía, ¡ou no mérito!,
de arengar ás súas cabras. Eu oíra falar diso, e tamén de que era máis xordo
cás Penas da Ferradura, así que, por culpa da súa xordeira e da miña malicia
pasou…, o que pasar non debera!

 

 

 

Un día outonío, que me mandaron leva-las vacas ao prado do
Pozo, así chamado porque tiñamos nel a poza de enria-lo liño, coa consigna de
apaña-las castañas que houbese nos nosos castiros da Bouza de Veiga, para
subilas ao lombo, nun saco, desde que as vacas estivesen satisfeitas. As vacas
satisfixéronse enseguida pero eu non, que me soprou o diabro a mala idea de
escoitar aquelas “arengas” do Pedro de Capitán da Laxe, pero, cómo? Niso tamén
me aconsellou o diabro: “Vaste pola parte de arriba, e baixas engorde ata esa
pedra onde está sentado o Pedro. De posto na súa traseira, el que mira para
abaixo, para as cabras, xordo como é, nin se decatará de que ten mouros na súa
traseira, ¡el tamén, coma seu pai!

 

 

 

A tal intre, excitáballes os ánimos:

 

 

 

-Que non se diga que ides volver para Veiga con só catro
carpazas tendo aí abaixo, mesmo diante vosa, ese souto de castañas dos Gómez.
Se eu fose cabra, onde non atopase castañas no chan, treparía ás polas, e
abanicaría nelas, para que se solten os ourizos! ¡De frente, ar!

 

 

 

Pero as cabras, ¡e iso que eran cabras!, seguían
conformándose con remoer nas carpazas, así que Pedro enervouse, púxose en pé, e
berroulles:

 

 

 

-¡Mira que é covardía a vosa, non avanzar ata o souto! Pero
xa teño a receita: O próximo día veño con esa bandeira que trouxo meu pai de
aló, de Marrocos, a que lles quitou aos mouros, e con ela na man heime poñer
diante vosa…, a ver se tedes cornos para turrar nela!

 

 

 

Non aguantei sen rirme, e iso que o caso era máis ben para
lamentarse; ¡menos mal que non me oíu o señor Pedro! Recuei costa arriba, ata o
mesmísimo carreiro, hoxe estrada DP 16-11, e dando unha revolta grande, para
que non me descubrise, acabei baixando ao río, ao Azúmara, onde deixara o saco
das nosas castañas.

 

 

 

Tempo adiante, eu en África, ¡eu si!, alguén me escribiu
dicíndome que atoparan morto, precisamente no monte, ao señor Pedro do Capitán
da Laxe de Veiga . ¿Seguiría gardando, e de paso arengando, nas súas cabras? ¡O
máis probable é que si! A min castigoume Deus, que tamén me vin metido nunha
guerra de África, na de 1957/58, e tamén me arengaron, a min tamén!

 

 

 

Xosé María Gómez Vilabella

                 ____________________________

 

 

¡Hai que volver ás
mallas!

Mallando e bebendo

De momento vai de
broma, pero…, ¡os mozos ídevos encomendando a Deus, por se
acaso!

 

 

Na miña bisbarra, no
noso condado de Chamoso, daquela da miña crianza aos vagos e maleantes
chamábanlles “acabadores”; agora chámaselles “políticos”, tanto en castelán coma
en galego. ¡Vén a ser a mesma cousa! Pois ben, eu estou arrepentido de pasar
media vida estudando Economía, que maldito falta me facía, aínda que quixese
chegar a Ministro. O outro día en Castroverde coincidín cun paisano que fora
compañeiro meu na escola de Maxide e deume unha lección que nunca mellor a
recibín, nin nos libros nin nas aulas. O meu paisano, e non obstante, amigo,
díxome, despois da aperta por suposto:

 

 

-¿Ti estiveras en
África, non si?

 

 

-¡Dez anos, coa
guerra de Ifni incluída!

 

 

-¡Pois aforraches de
virte, que isto noso, agora, tamén é Marrocos!

 

 

-Home, Franco
devolveu os mouros a Covadonga, daquela que pasaron por Castroverde, pero non se
quedaron…, agás os mortos!

 

 

-Aquí tamén temos
sultán… ¡E logo que todo é estranxeiro, pois ata o trigo nos ven de Ukrania, e
as patacas de Exipto!

 

 

-Non sei se poderá
seguir vindo…, que a débeda exterior está nas nubes!

 

 

-Ti deberas seguir en
África, e eu en Alemaña. Téñome acordado ben veces de cando lle fun á escola a
teu pai, que nos dicía: Desde o século XV España viviu do ouro e da prata
arroubados aos indios de América; coas independencias, pasamos a vivir das
remesas dos emigrantes, e tamén está entrando algo de turismo… Ora ben, se
seguimos importando máis do que exportamos, día chegará no que os da capital nos
teñan envexa aos da aldea, pois aquí, quen máis quen menos ten un horto, e
ninguén morre de fame!

 

 

-¿Sabes que che digo,
colega? ¡Outro tanto aínda non mo dixo ningún dos profesores que levo tido en
Economía, e dábanse de celebridades!

 

 

-O mérito non é meu,
que eu só fago memoria daqueles consellos dos nosos vellos!

 

 

Despedímonos con
outro abrazo; e nos minutos seguintes, nin sei como, pero véuseme a memoria
aquela malla de Insua: Tiñan tres medas de centeo e unha de trigo, así que o día
chegaba a pouco por máis que fose Agosto. De cando en vez daban un anaco de pan
e queixo e un trago de viño; a comida dérona á hora da cea…, e eu, con tanto po,
con tanta sede, amén da falta de costume, collín unha borracheira de campionato;
¡a única da miña vida! Deiteime debaixo dun castiñeiro e non volvín para a casa
ata cerca do día, cando xa se cansaran de buscarme polos camiños dos arredores,
con fachuzos de palla.

 

 

Despois desa
reflexión, pasei á seguinte: As divisas están esgotadas, as leiras a eucaliptos,
troitas non quedan por culpa do purín…, así que os novos volverán a emigrar,
pero, os vellos? ¡Os vellos están morrendo nas salas de urxencias dos hospitais
porque os médicos non dan abasto! Como dicían os romanos: “Finis coronat opus”,
que eu vou traducir, libremente, por, O fin, o fin catastrófico, sempre coroa as
obras mal feitas!

 

 

Xosé María Gómez Vilabella

__________________

Con meu avó, no Zarro Novo

No Zarro Novo ata as vacas rezan por aqueles
que os cregos non deixaron soterrar na igrexa de Montecubeiro.

¡Pobriños! ¿Qué culpa teñen, tiveron, eles, de que non fosen bautizados? ¿É que non son fillos de Deus, criaturas de Deus, coma os demais? A Samaritana non estaba bautizada, nin era dos del, da clase dos seus amigos, dos seus seguidores, e non por iso a desprezou Xesús… Aquilo de soterrar no Zarro Novo aos abortiños, aos que morrían antes do bautizo, aos suicidas…, ¿cabe peor Inquisición? ¡Iso era, iso foi, aquelas doutrinas do sabio Torquemada, que tanto honor lle fixo ao seu apelido, queimar ao desacreditado!Imos ver:

¿Por qué soterraban no monte ás criaturas abortadas e non á criminal que as abortara indixestándose de follas da ruda, acaso para poderse vender por virxe?

¿Por qué aos nados de mal parto, xerados pero non criados, se lles privaba do Ceo, encima de que a natureza lles impedira nacer á luz normalmente?

¿Por qué a ignorancia daqueles pais que non sabían que a auga de socorro, aplicada con intención de bautizar, tamén era eficaz, tiña que ser penada nas inocentes criaturas, máis inocentes aínda que seus propios pais?

¿Por qué os suicidas, enfermos mentais, sempre, todos, sen excepción, pois do contrario non o farían, nin no peor dos transos, e como tais, irresponsables dos seus actos, tiñan que segui-la sorte dos cans, soterrados lonxe dos que se tiñan por sensatos?

¡Ai, Deus, que che usurpamos a función sacrosanta de xulgar…, sendo reos, reos de alta traizón! Polos inocentes do Zarro Novo, prégoche, Señor; prégoche que non lles deixes vingarse coa Lei do Talión, pois, de facelo, de serlles posible, as tumbas dos inquisidores non caberían nese monte do Zarro!

Xosé María Gómez Vilabella 

________________

Nada
hai máis excelso que render honores aos nosos entregos.

 

Alborada de Rosalía, na muralla de Lugo,
no seu 176 aniversario.

Pablo Castedo dándolles unha serenata aos trogloditas
da nosa Cova da Valiña.

E tampouco hai cousa máis odiosa que ser desagradecidos, defecto que, afortunadamente, non herdamos os galegos, ¡en absoluto! Estas fotografías dan testemuña do aserto.Tan agradecidos somos que ata lles agradecemos aos romanos esa muralla, esa caixa de seguridade que nos obrigaron a facer para resgardar as súas raspiñadas, e con elas aos propios raspiñadores. ¡Sete mil libras de ouro que, segundo Plinio, se levaban ao ano, en media, arrincadas da nosa terra, por nós mesmos, e lavadas nos propios ríos! Iso á parte dos trigos de Chamoso, os viños de Amandi, etcétera, etcétera. Pero non foron aforrallóns, iso non, que nos deixaron unha mestizaxe ampla; proba da mesma é a cantidade de avogados, de expertos en Dereito Romano, que leva producido o noso Lugh, o noso Lucus. ¡Ah, e tamén nos deixaron o nome propio da capitalidade; iso tamén!A Rosalía debémoslle eses cantares entenrecedores que tantas bágoas lles levan costado aos nosos emigrantes, e que tanto fixeron por facelos volver. ¿Daqueles avós da Cova, qué? Os da Valiña deixáronos, ademais dos seus ósos, os dun rinoceronte! E tamén un Val Verde cultivado, tan verde, tanto, que incluso nos serviu para darlle nome á comarca, ¡que non é pouco!
Xosé María Gómez Vilabella

__________

VOLVAMOS
AO CATECISMO DO LABREGO

_______________________

_________________

MEDULLIUS

No cemiterio Colón,
de La Habana

Donga es tu Cova,

Señora,

la más Alta, la más Grande,

esa que me tira del alma,

para dentro y para arriba;

¡al Cielo!

Dondo es el corazón de la mi Santina…,

mi Santina de Covadonga,

tan Dona y tan Señora

que me prometió invitarme al Cielo,

¡a la propia Casa del propio Dios!

Cargado de aventuras, peregrino y macilento,

quise volver a Ti,

sin demora,

¡Santísima Virgen de la Cova!,

para que hagas buena tu promesa;

hoy, mañana,

¡cuando bien te parezca!

Infiel y peregrino soy, tardo y pecador,

que lo reconozco,

y bien lo comprendo,

bien;

desagradecido incluso,

mucho.

¡Todos los “inclusos” que se quieran,

y alguno más,

que por algo tardé en apandar, en acogerme,

a la Mi Madrina

Celestial,

esta de Covadonga, de Covadonga la
Real!

Y menos mal que me guió el río,

y la vereda trillada de los peregrinos,

aquellos de Compostela…;

¡tuyos también!

Y la sinfonía del agua, y los avellanos linderos…

¡Menos mal que acerté!

Por tu ruta, a diestro y a siniestro, aquí y acullá,

por do quier,

he visto tus vaques en el pasteru…,

que aquí, en las Asturies, todo está en calma,

y todo abunda…,

¡menos el trabajo cierto!

Hacia Ti me condujo la fe,

¿sabes?,

un resíduo, la que resta de mi descrédito;

¡como mucho, cuartillo y medio!

¿Donde estás, Madre, que de Coruña vengo,

del romano Finisterre?

A mis añus ya me fatigan los andares erráticos,

y las desorientaciones,

pero Tu presencia me conforta

y me alienta,

mientras el Camino, bajo mis piés, vuela!

Menos mal, Señora, que te presiento,

que ya estás cerca,

¡mi Dona de la Cova
d´Onga!

Que me estoy acercando lo dice, lo anuncia,

esta música,

precisamente la que procede de tu Cova;

¡angélica y pura!

¿Serán las chirimías de tus pastores,

aquellos de Belén…, recuerdas?

¡No, no es posible, pues el Belén tuyo le tienes,

ahora,

aquí cerquita,

al Occidente, Camino de la Galicia Nueva,

de Luarca, verde y blanca, en su bisbarra,

por más señas,

que por allí pasé…,

ayer!

También oigo tu llamada tierna,

convocante y materna,

¡oh María!,

desde aquí abajo, en el sendero, a ras del suelo;

en los verdes del pasteru,

en la flor del manzano y en el susurro del viento.

¿No serán las burbujas de tu sidrina,

refrescando al Neñu?

Veo tu Cielo, el nuestro,

ya que me prometisteis compartirlo;

mío por Promesa, por Adición, por Redención y por Herencia.

¡Compartido, Madre,

que pongo a Juan por testigo,

de testigo cierto!

Lo veo en el fulgor de tu peña…,

¡Santa Peña

que te sirve de escabel!

¡Oh, Señora, qué trono tan magnífico tiés:

deslumbrante y merecido, como tenía que ser;

ástur, por supuesto!

Y con tu Niñín en brazos,

¡que siempre en brazos nos tiés!

¡Ay, si me tuvieres, Madre, que chiquitín fuí,

y quisiera seguir siéndolo…!

Lo malo del casu es llevar mi fardo cuesta arriba,

que las penas, es decir, las piedras,

¡lo suyo pesan!

Claro, es que son la misma cosa:

¡dureza!

Mi Señora, mi Dona de la Cova D´Onga,

cansado y todo, según venía por tu sendero

en la pomarada subí al árbol,

y cogí fruta,

de la mejor, de la que Tú mereces,

¡Madre!,

que de la podre ya cogió Eva…,

más bruja y más viciosa que abuela,

que es lo único que no fue.

Para ti, Madre, y para ese guaje,

que es un engendro, único, del Único Dios Verdadero,

de parte de este hijo pródigo, que el que suscribe lo es…,

en amor mundano, malo;

¡malo y perverso!

Lo sé, ya lo sé, pero te la ofrezco con amor.

¡Con amor filial, del bueno!

Aquí tiés tus manzanes, que les otres,

aquellas,

las picadas, las de la sierpe,

aquellas nos las tragamos, todas y enteras,

en un descuido carnal, imitando a la abuela…,

¡aquella maldita Eva!

Ponlas, Señora, ahí arriba, en tu regazal de blonda,

mientras contemplo,

como siempre que vengo, y que paso, camino de los Lagos,

la hermosura de tu persona,

poco a poco y desde aquí, desde abajo,

despacio…,

para acostumbrarme a tu galanura de Reina,

¡de Reina Celestial!

Primero subiré a la Gruta,
y después al Lago,

que quiero ver, desde lo alto, tu Casita de Nazaret;

y de paso,

aprender del Carpintero los hijos a criar.

Me refiero a los hijos de mis hijos, que ya empiezan a aflorar,

y por consiguiente,

¡a pecar!

Subiré, si me tiendes tu mano, pues a las alturas

es difícil de llegar.

A la vuelta del Enol, y del Ercina, y de los Picos de Europa,

de visto el mundo, y de visto el siglo,

Madre,

ya me puedes llamar!

¿Me echará una mano tu José bien amado,

ese putativo elegido para santo?

Es posible, que ya le estoy oyendo, siempre exigente,

siempre,

¡como todos los elegidos!

-¡Tocayo, ven, sube, inicia la escalada,

que tendrás que elevarte de roca en roca, de pena en pena,

pero tú tienes aguante, para eso y para más!

No es que lo merezcas demasiado…,

mas,

por tu nombre de pila sea,

¡amén!

¡Por esos dos, que de nosotros prestados les tienes,

y con empaque les llevas!

Gallego y aventurero, aventurero y gallego,

viejo pariente de la vieja Galilea,

¡sube!

¡Sube, ven, que te invitamos a la casita de Jesús el Bueno,

el Nuestro;

colega tuyo en el oficio de la madera,

carpinteiro versus zoqueiro!

…

si otra ocasión se presenta:

-¡Tocayo, -le diré a San José, -ya voy con vosotros,

al Cielo,

sin otra espera,

pero déjame recoger mis herramientas,

aquellas de zoqueiro,

que afilarlas he, presto y bien,

por si vuelven a ser precisas en la próxima invernía;

que las hallen a punto,

aixola, repenico y alegres,

todo ello,

pues yo, decidido y alegre,

yo también,

desde Covadonga quiero ir al Cielo,

al vuestro,

que desde aquí, de esta Cova, bien cerquita nos queda,

y máxime a nosotros,

a los vecinos,

estis gallegos, estis curmáns;

séase,

primos hermanos,

coherederos de igual legítima,

de aquel fundo tan compacto y bien fundado,

de la Hispana
Gallaecia.