El filólogo medieval Ricardo Polín, que lleva un cuarto de siglo dedicado al estudio del Camiño Primitivo, está «indignado» con la actuación de los políticos que ahora se «apuntan un tanto» con el reconocimiento de la Unesco cuando «non só non axudaron nada, senón que ata puxeron atrancos para a súa recuperación (…) Ata poñerlle nome foi unha loita sen cuartel contra a clase política». Y ese nombre llegó en noviembre de 1992, en una asamblea en Castroverde: «Eu propuxen chamarlle Camiño Primitivo e Xosé María Gómez Vilabella, Camiño Vello», recuerda Polín. Al final, ganó el Primitivo, un nombre «que se asumiu por todos os colectivos de Galicia, salvo pola clase política»; algo muy diferente a lo que ocurrió en Asturias: «A clase política de Oviedo asumiuno perfectamente porque os asturianos sempre tiveron moi claro que o Camiño de Santiago non se explica sen o labor xeoestratéxico que fixeron os reis asturianos en plena Idade Media para contrapoñer o poder musulmán. Iso está moi asumido no saber popular, e refráns como ?Quien va a Santiago y no al Salvador, sirve al criado y no al señor?, dan mostra diso». En Galicia, la cosa cambia: «Pasaron vinte anos e as poucas delimitacións que se fixeron desfixéronse porque non hai valentía política para facer prevalecer os valores de historicidade fronte aos da especulación turística, que está ben, pero que xa virá por engadidura».
En aquellos inicios de los noventa, con jornadas, la Asociación de Amigos do Camiño, las exposiciones, visitas guiadas… todas esas acciones que se organizaron desde A Fonsagrada, Castroverde y Asturias, «asentáronse as bases para que o Camiño tivese identidade propia incluso na denominación», continúa Polín.
Juanjo Molina recuerda que fueron «recoñecendo» el Camiño Primitivo poco a poco y desde la asociación se levantó una cartografía. Además, se rescató el Hospital de Montouto, un dolmen, un menhir que estaba derrumbado y se localizaron numerosos milladoiros donde los peregrinos colocaban pequeñas piedras a modo de ofrenda: «Na Pobra do Burón mesmo hai un barrio que se chama O Milladoiro en referencia a iso».
«Non vexo nin sequera agora ningún intento de coordinación. Cada alcalde fai no seu reino de taifas o que lle peta, e onde hai problemas co Camiño, desvíano pola estrada e non lles importa nada»
Ricardo Polín
«Se non é por nós, hoxe o Camiño non existiría»
No fue fácil llegar al reconocimiento de la Unesco. Lo saben bien en A Fonsagrada, pero sobre todo lo sabe bien Ricardo Polín, uno de los mayores expertos de esta ruta, a la que ha dedicado «millóns de horas de estudo e de traballo de campo». Este filólogo medieval opina que «este caso é para analizar», puesto que, según explica, el mayor obstáculo que han encontrado en este trabajo ha sido la clase política, cuando precisamente la Administración debería liderar ese proceso. Pero aún a día de hoy «non hai control, non hai labores de policía, aínda o ano pasado se cortou unha árbore emblemática na Ponte da Chanca, pechouse o campo da festa en Carballido por onde pasa o Camiño e a pesar de comunicalo ao Concello de Lugo nin nos responderon», dice. Juanjo Molina aguarda que la declaración de la Unesco «sirva para unha protección máis eficaz do Camiño».
Sin protección no hay futuro
Polín afirma que los políticos «nunca botaron unha man en protexer o Camiño, e iso é esencial para que teña futuro». Así que «se non é por nós, hoxe o Camiño non existiría». Sobre la declaración de la Unesco, Polín afirma que siempre lo tuvo claro: «Eu intuía desde o principio que ía acabar nisto (…) Só na Fonsagrada hai cinco hospitais, e en Castroverde localizamos o de San Gabriel de Vilabade, aínda que xa sabiamos da súa existencia».
En la ciudad de Lugo «non se fixo nada polo Camiño nos últimos vinte anos e agora enriba, sen traballalo nada, cáelle unha lotería coa declaración de Patrimonio Mundial da Catedral».
También critica Polín la delimitación oficial «falseada» diseñada por la Xunta, recurrida ante el TSXG.
–El investigador Ricardo Polín ha descubierto el emplazamiento en el que estuvo el hospital de peregrinos de San Gabriel en Frontoi de Vilabade, en Castroverde. Explica en qué momento se encuentran las averiguaciones que lleva a cabo sobre este asunto.
Polín señala: «Logo de dúas décadas tratando de desvelar as incógnitas que impedían confirmar a suposta existencia dun antigo hospital de peregrinos na histórica parroquia castroverdense de Vilabade, e sobre a base dunha mínima alusión de Elías Valiña a este feito, coincidindo coa proclamación pola Unesco desta vía primitiva como Patrimonio Mundial, o misterio semella quedar resolto non só coa localización no Arquivo Histórico Nacional de valiosa documentación relativa ao denominado Hospital de San Gabriel na Vila Abati, que viría así a sumarse á súa impresionante tríade monumental constituída por igrexa (BIC), capela e pazo, senón tamén coa descuberta da ubicación concreta que acolleu esta institución benéfica na máis antiga verea a Compostela».
El investigador da las claves del hallazgo: «A pervivencia no tempo do topónimo Hospital nunha grande parcela rústica con muro perimetral, situada na aldea de Frontoi, sobre un paso de difícil orografía na ladeira de poñente da serra da Vacariza, así como as investigacións sobre a antiga presenza do denominado Camiño do Hospital que traía aos camiñantes de Tras da Serra procedentes da banda asturiana por terras de Baleira e Fonsagrada, permiten incorporar este importante achado ao acervo cultural desta vía agora con protección internacional». Destaca la colaboración «de ilustres vilabadenses como os señores Antonio do Roxo ou Casanova, así como do profesor Manuel Fernández Sarceda».
Polín anuncia que pronto podrá dar a conocer «referencias documentais datadas a comezos do século XVII, etapa cronolóxica coincidente coa orde de fundación da obra pía promovida nunha das cláusulas do testamento redactado en 1613 desde Los Reis (Lima) por Pedro Muñiz de Carvajales para o reparto de esmolas o día de Nadal de cada ano entre os pobres da vila de Vilabade».
Comunidad franciscana
Añade:
«Trátase dunha documentación vinculada ao clero secular, nunha área próxima ao asentamento baixomedieval da comunidade franciscana de Vilabade e que a bo seguro permitirá aclarar importantes detalles relativos ao seu funcionamento e organización».
Esa documentación servirá
«para poñer unha vez máis en evidencia a falta de rigor da traza histórica do Camiño Primitivo, aprobada pola Consellaría de Cultura e do seu patrimonio asociado, cuestión denunciada desde distintos ámbitos»
. Recuerda que este asunto está sometido
«a un recurso contencioso polas organizacións agrupadas no Foro do Camiño, que teñen expresado o seu desexo de que se respecten os criterios da Unesco canto á integridade e autenticidade dos bens protexidos polo alto organismo»
Deixa unha resposta